Scielo RSS <![CDATA[CT&F - Ciencia, Tecnología y Futuro]]> http://www.scielo.org.co/rss.php?pid=0122-538320150001&lang=es vol. 6 num. 1 lang. es <![CDATA[SciELO Logo]]> http://www.scielo.org.co/img/en/fbpelogp.gif http://www.scielo.org.co <![CDATA[<b><i>NUEVO ENFOQUE PARA PREDECIR LA COMPACTACIÓN EN YACIMIENTOS DE ACEITE</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100001&lng=es&nrm=iso&tlng=es As reservoir fluids are produced, pore pressure decreases and compacting rock loses capacity to support the overburden pressure, while the effective stress increases rapidly leading to pore collapse. Reservoir can elastically compact itself until pore pressure drops to the elastic limit, then initiates a plastic deformation known as mechanical compaction. Using numerical models is a good tool for compaction prediction; as they can predict reservoir behavior. This paper is purported by some models that allow providing for an approximate representation and prediction of the compaction magnitude at the wellbore developed in oil reservoirs during production (another model could be used to amplify the range until reservoir limits), integrating a uniaxial compaction mathematical model with pressure drawdown equation in formation face, and then a numerical model is built aimed reproducing the phenomenon and its changes over time. The mathematical model is built with the uniaxial compaction model and the drawdown pressure equation. The model is not complex but integrates the mean variables and rock properties involved in compaction phenomenon, like rock compressibility, elastic modulus, porosity, permeability and fluid pressure. This paper develops new numerical model based on the foundations of the Geertsma (1973) model, adding a step-by-step procedure to calculate the new rock properties over time, in order to have a more realistic compaction magnitude result.<hr/>A medida que los fluidos son producidos del yacimiento, se reduce la presión de poro, disminuyéndose la capacidad de la roca que se compacta para soportar la presión de sobrecarga, incrementándose de esta forma el esfuerzo efectivo que podría alcanzar el colapso de los poros. El yacimiento puede compactarse bajo una deformación elástica hasta que la presión de poros caiga alcanzando el límite elástico, a partir del cual se inicia la deformación plástica que es conocida como la compactación mecánica. El objetivo de este trabajo es proponer modelos que permitan representar y predecir con aproximación la magnitud de la compactación en el pozo que puede desarrollarse en un yacimiento durante la producción de aceite (se podría usar otro modelo que amplíe el rango de alcance hasta los límites del yacimiento), integrando un modelo matemático de compactación uniaxial con la ecuación de caída de presión en la cara de la formación, luego la construcción de un modelo numérico que reproduce el fenómeno de compactación y sus cambios en el tiempo. El modelo matemático se construye a partir del modelo de compactación uniaxial y la ecuación de la caída de presión, no es un modelo complejo pero integra las variables principales involucradas en el fenómeno de compactación, como la compresibilidad de la roca, el módulo elástico, la porosidad, permeabilidad y presión del fluido. En este artículo se presenta un nuevo modelo numérico a partir del fundamento del modelo de Geertsma (1973), incluyendo un procedimiento paso a paso para calcular las nuevas propiedades de la roca con el tiempo, con el fin de obtener la magnitud de la compactación más real.<hr/>Na medida em que os fluidos são produzidos pela jazida, a pressão de poro diminui, reduzindo assim a capacidade da roca que se compacta para suportar a pressão de sobrecarga, aumentando desse modo o esforço efetivo que poderia atingir o colapso dos poros. A jazida pode compactar-se sob uma deformação elástica até a pressão de poros cair até atingir o nível elástico, iniciando a partir desse momento a deformação plástica também conhecida como compactação mecânica. Este trabalho objetiva propor modelos que possibilitem uma representação e predição aproximada da compactação no poço que pode desenvolver-se em uma jazida durante a produção de óleo (pode ser usado outro modelo que amplie o rango de alcance até os limites da jazida), integrando um modelo matemático de compactação uniaxial com a equação de queda de pressão na face da formação, precedida da construção de um modelo numérico que reproduz o fenómeno de compactação e suas alterações no tempo. O modelo matemático é construído com base no modelo de compactação uniaxial e a equação de queda de pressão, não sendo um modelo complexo mais que integra as principais variáveis envolvidas no fenômeno de compactação, como a compressibilidade da rocha, o módulo elástico, porosidade, permeabilidade e pressão do fluído. Este artigo apresenta um novo modelo numérico baseado nos fundamentos do modelo de Geertsma (1973), incluindo um procedimento passo a passo para calcular as novas propriedades da rocha no tempo, no intuito de obter a magnitude da compactação mais real. <![CDATA[<b><i>ÍNDICES DE SENSIBILIDAD AMBIENTAL ANTE DERRAMES DE HIDROCARBUROS EN LAS ÁREAS MARINAS Y COSTERAS DE COLOMBIA</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100002&lng=es&nrm=iso&tlng=es The implementation of tools to prevent and mitigate the potential impact of oil spills in marine and coastal environments is an issue of interest not only for oil and gas companies, but also for environmental authorities and the general society of the country as they seek to avoid possible damages to the natural realm and human-use resources of an area affected by these events. One of these tools that is useful both for planning and response of oil spills is the Environmental Sensitivity Index (ESI), which establishes the degree of sensitivity of different coastal areas depending on their geophysics, hydrodynamic and biological characteristics. ESI contributes and prioritize to improve response actions to minimize potential environmental impacts. This index is a key element for the construction of the Environmental Sensitivity Maps for oil spills (ESM), but for its correct application, it has to be adjusted to the needs and conditions of each country. This paper presents the adaptation of the ESI for Colombian coastal environments, which has been constructed through the revision of experiences in other countries and the collaboration of national and international experts during workshops. The ESI presented here is the main tool for the elaboration of ESM for Colombia, an instrument that will help in the planning and response process for oil spills in the country.<hr/>La implementación de herramientas para prevenir y mitigar el potencial impacto de los derrames de hidrocarburos en ambientes costeros es un tema de interés no sólo para las compañías de gas y petróleo, sino también para autoridades ambientales y la sociedad en general, ya que ellos buscan evitar y prevenir daños en los ambientes naturales y los recursos de uso humano en áreas afectadas por estos eventos. Una de estas herramientas que es usada tanto para planear como para responder a derrames de hidrocarburos es el Índice de Sensibilidad Ambiental (ESI, de sus siglas en inglés), el cual establece el grado de sensibilidad de diferentes áreas costeras dependiendo de sus características geofísicas, hidrodinámicas y biológicas. El ESI contribuye a priorizar y mejorar las acciones de respuesta y así minimizar el potencial impacto ambiental de estos eventos. Este índice es un elemento clave para la construcción de los Mapas de Sensibilidad Ambiental ante derrames de hidrocarburos (ESM, de sus siglas en inglés), pero para su correcta aplicación deben ser ajustados a las necesidades y condiciones de cada país. Este artículo presenta la adaptación del ESI para los ambientes costeros colombianos, el cual ha sido construido mediante la revisión de experiencias de otros países y en colaboración con expertos nacionales e internacionales a través de talleres. El ESI presentado aquí es la herramienta fundamental para la elaboración de los ESM para Colombia, un instrumento que servirá en el proceso de planificación y respuestas a derrames de hidrocarburos en el país.<hr/>A implantação de ferramentas de prevenção e mitigação do impacto potencial dos vazamentos de óleo em ambientes costeiros é uma questão de interesse não apenas para as companhias de gás e óleo, mas também para as autoridades ambientais e a sociedade em geral, sendo que eles procuram evitar e prevenir prejuízos nos ambientes naturais e nos recursos de uso humano nas áreas afetadas por estes eventos. Uma destas ferramentas, que é usada tanto para planejamento quanto para resposta em eventos de vazamento de óleo, é o Índice de Sensibilidade Ambiental (ESI, por suas siglas em inglês), que estabelece o grau de sensibilidade de diferentes áreas costeiras dependendo das características geofísicas, hidrodinâmicas e biológicas da área. O ESI contribui a priorizar e aprimorar as ações de resposta visando minimizar o potencial impacto ambiental destes eventos. Este índice é um elemento chave para a construção dos Mapas de Sensibilidade Ambiental perante derrames de óleo (ESM, por suas siglas em inglês), mas para sua aplicação correte é necessário se adaptar às necessidades e condições de cada país. Este trabalho apresenta a adaptação do ESI aos ambientes costeiros colombianos, sendo construído mediante a revisão de experiências de outros países e em colaboração com especialistas nacionais e internacionais através de oficinas. O ESI ora presentado é a ferramenta fundamental para a elaboração dos EMS para a Colômbia, um instrumento que servirá no processo de planejamento e resposta a vazamentos de óleo no país. <![CDATA[<b><i>APLICACIÓN DE UN MODELO DE DEPOSICIÓN DE PARAFINAS A TUBERÍAS DE PRODUCCIÓN DE CRUDOS</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100003&lng=es&nrm=iso&tlng=es This work is aimed to study the wax deposition process on the internal surface of oil production pipelines and the influence of parameters such as flow rate and pipe wall temperature on the deposit thickness for a light crude oil with high paraffinic content considering three different temperature boundary conditions on the pipe wall; two of which assumed a profile temperature on the boundary, fact that has not been considered in previous works, and the third a constant value. The analysis was conducted assuming pseudo steady conditions on the fluid phase. The finite differences method was applied to solve the differential equation system and the solution was implemented numerically using the C++ programming language. The model was validated with the experimental results reported by Singh et al. (2000) and subsequently used to simulate the growth of the paraffin deposits as a function of flow rate and pipe temperature. The results showed that increased flow rates reduce the maximum deposit thickness, as it spreads on a longer distance in the pipe when considering a constant wall temperature or the axial thermal gradient with a positive slope, and the opposite effect is observed when considering the axial thermal gradient with a negative slope.<hr/>El objetivo de este trabajo es estudiar el proceso de deposición de parafinas sobre la superficie interna de las tuberías de producción de petróleo y la influencia de parámetros como la velocidad de flujo y la temperatura de la pared sobre el espesor del depósito para un crudo ligero con alto contenido parafínico considerando tres condiciones de frontera sobre la pared de la tubería; dos de las cuales suponen un perfil de temperatura en la frontera, hecho que no ha sido considerado en trabajos anteriores, y la tercera un valor constante. El análisis se realizó suponiendo condiciones seudo-estables en la fase fluida. El método de diferencias finitas se aplicó para resolver el sistema de ecuaciones diferenciales y la solución se llevó a cabo numéricamente utilizando el lenguaje de programación C++. El modelo fue validado a partir de los resultados experimentales reportados por Singh et al. (2000) y posteriormente utilizados para simular el crecimiento de los depósitos de parafina como una función de la velocidad de flujo y la temperatura de la tubería. Los resultados mostraron que el aumento de la velocidad de flujo reduce el máximo espesor del depósito, pero este se extiende sobre una distancia más larga sobre la tubería cuando se considera una temperatura de pared constante o cuando se considera el gradiente de temperatura axial con pendiente positiva; mientras que se observa el efecto contrario cuando se considera el gradiente de temperatura axial con pendiente negativa.<hr/>Esse trabalho objetiva estudar o processo de deposição de parafinas sobre a superfície interna dos tubos de produção de petróleo e a influência de parâmetros como a velocidade de fluxo e a temperatura da parede sobre a espessura do depósito para um petróleo leve com alto conteúdo parafínico considerando três condições fronteira sobre a parede do tubo; sendo que dois delas pressupõem um perfil de temperatura na fronteira, fato que não foi considerado em trabalhos anteriores, e a terceira um valor constante. A análise foi feita com a presunção de condições pseudo-estáveis na fase fluida. O método de diferenças finitas foi aplicado para a resolução do sistema de equações diferenciais e a solução foi atingida de forma numérica utilizando a linguagem de programação C++. O modelo foi validado com base nos resultados experimentais relatados por Singh et al. (2000) e posteriormente utilizados para a simulação do crescimento dos depósitos de parafina como uma função da velocidade de fluxo e da temperatura do tubo. Os resultados demonstraram que o aumento da velocidade de fluxo reduz a espessura máxima do depósito, no entanto, ele se estende sobre uma distância maior sobre o tubo quando considerada a temperatura de parede constante ou o gradiente de temperatura axial com inclinação positiva; enquanto se verifica o efeito contrário quando considerado o gradiente de temperatura axial com inclinação negativa. <![CDATA[<b><i>ANÁLISIS DE LOS PARÁMETROS DE MEZCLA PARA GELES POLIMÉRICOS USADOS PARA CORRECCIÓN DE PERFILES DE INYECCIÓN</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100004&lng=es&nrm=iso&tlng=es Polymer gels as modifiers of the injection profile in secondary recovery processes are a widely used technic in the industry, however, its use is based on the success of their applications, without existing a detailed knowledge of the mechanisms of the phenomenon, leaving open big doubts on design factors, risk variables, prediction of results to be obtained, etc. Design of applications in the field is performed following the concepts formulated since the creation of the technology, involving only fluid-fluid tests, with a qualitative approach that does not allow a detailed analysis of the phenomena. Fluid-fluid tests, commonly used in this technology, are the starting point of this research to further involve quantitative analysis such as ultraviolet rays and rheological tests for better understanding of the process. From this research were obtained new ways to assess mixing parameters needed prior to field application of gels for plugging of water thief zones.<hr/>Los geles poliméricos como modificadores del perfil de inyección en procesos de recobro secundario son una técnica ampliamente utilizada en la industria, sin embargo, su uso se fundamenta en el éxito de sus aplicaciones, sin existir un conocimiento detallado de los mecanismos del fenómeno, y dejando abiertas grandes dudas sobre factores de diseño, variables de riesgo, predicción de los resultados a obtener, etc. El diseño de las aplicaciones en campo es realizado siguiendo los conceptos formulados desde la creación de la tecnología, involucrando solamente pruebas fluido-fluido, con enfoque cualitativo que no permite analizar en detalle los fenómenos presentes. Esta investigación parte de las pruebas fluido-fluido comúnmente usadas en esta tecnología para posteriormente involucrar análisis cuantitativos como rayos ultravioleta y pruebas reológicas, obteniendo resultados que permiten entender mejor el proceso bajo estudio. Se obtiene de la investigación realizada nuevas formas de evaluar los parámetros de mezcla necesarios previa a la aplicación en campo de geles para taponamiento de zonas ladronas de agua.<hr/>O gel de polímero como modificador do perfil de injeção em processos de recuperação secundária é uma técnica amplamente utilizada na indústria, no entanto, seu uso está baseado no sucesso de suas aplicações, sem que ainda exista um conhecimento detalhado sobre os mecanismos do fenómeno, deixando abertas grandes dúvidas sobre fatores de desenho, variáveis de risco, predição de resultados a ser obtidos, etc. O desenho de aplicações no campo se faz segundo os conceitos formulados desde a criação da tecnologia, envolvendo apenas testes fluído-fluído, com uma abordagem qualitativa que não possibilita uma análise detalhada do fenómeno. Os testes fluído-fluído, comumente utilizados nesta tecnologia, são os pontos de partida da pesquisa para integrar ainda mais a análise qualitativa como raios ultravioletas e testes reológicos para uma melhor compreensão do processo. Com base nesta pesquisa, conseguimos novas formas de avaliar os parâmetros de mistura necessários antes da aplicação em campo de geles para a obturação de zonas water thief. <![CDATA[<b><i>CARACTERIZACIÓN DE GASÓLEOS DE VACÍO USANDO FT-ICR MS</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100005&lng=es&nrm=iso&tlng=es The molecular composition of five Medium Vacuum Gas Oils (MVGOs) was studied using 15T Fourier Transform Ion Cyclotron Resonance Mass Spectrometry (FT-ICR MS) coupled with Electrospray Ionization (ESI) and atmospheric pressure photoionization (APPI). Class and Double Bond Equivalence (DBE) distribution of the MVGOs were compared; non-basic, basic nitrogen and oxygen compounds were detected using ESI negative and positive mode while aromatic hydrocarbons and sulfur species were visible via APPI. Compositional distributions revealed definitive heteroatom class and type trends among the MVGOs, and provide evidence of the relationship between chemical composition of gas oils (in terms of aromaticity, maturity and biodegradation) and some of its macroscopic properties such as API gravity. Furthermore, the observed class relative abundances matched well with the sulfur and nitrogen content determined for the MVGO's by conventional methodologies. These preliminary approaches are here reported for Colombian gas oils for the first time, and afford as insight that it is possible to obtain semi quantitative information from FT-ICR MS experiments.<hr/>La composición molecular de cinco gasóleos medios de vacío (MVGO's, de sus siglas en inglés) se estudió utilizando un espectrómetro de masas de resonancia de ion ciclotrón por transformada de Fourier de 15T (FT-ICR MS, de sus siglas en inglés), acoplado a Ionización por Electrospray (ESI, de sus siglas en inglés) y foto ionización a presión atmosférica (APPI, de sus siglas en inglés). La distribución de clases y dobles enlaces equivalentes (DBE, de sus siglas en inglés) fueron comparadas; compuestos con nitrógeno básico y no básico y oxígeno fueron detectados a través de ESI en modo negativo y positivo, mientras que hidrocarburos aromáticos y especies con átomos de azufre fueron obtenidos con APPI. La distribución composicional reveló tendencias entre las clases y los tipos de heteroátomos presentes en los MVGO, además se evidenció una relación entre la composición química de los gasóleos (relacionados con aromaticidad, madurez y biodegradación) y algunas de sus propiedades macroscópicas tales como la gravedad API. Adicionalmente, la abundancia relativa de las clases observadas correlacionó muy bien con el contenido de azufre y nitrógeno determinado para los gasóleos a través de métodos convencionales. Estos avances preliminares se reportan por primera vez para gasóleos Colombianos en este trabajo, y proporcionan la idea de que es posible obtener información semi cuantitativa a través de los experimentos de FT-ICR MS.<hr/>A composição molecular de cinco gasóleos de vácuo médios (MVGO's por suas siglas em inglês) foi estudada utilizando um espectrômetro de massas de ressonância de íon cíclotron por transformada de Fourier de 15T (FT-ICR MS, por suas siglas em inglês), unido à Ionização por Electrospray (ESI, por suas siglas em inglês) e foto ionização a pressão atmosférica (APPI, por suas siglas em inglês). A distribuição de classes e ligações duplas equivalentes (DBE, por suas siglas em inglês) foram comparadas; compostos com nitrogênio básico e não básico e oxigênio foram detectados através do ESI em modo negativo e positivo, enquanto os hidrocarbonetos aromáticos e espécies com átomos de enxofre foram obtidos com APPI. A distribuição composicional revelou tendências entres as classes e os tipos de heteroátomos presentes nos MVGO, além disso verificou-se uma relação entre a composição química dos gasóleos (relacionados com aromaticidade, maturidade e biodegradação) e algumas propriedades macroscópicas como a gravidade API. Adicionalmente, a abundância relativa das classes observadas se correlacionou muito bem com o conteúdo de enxofre e nitrogênio determinado para os gasóleos através de métodos convencionais. Estes avances preliminares são relatados por primeira vez para gasóleos Colombianos neste trabalho e fornecem a ideia de que é possível obter informação semi-quantitativa através dos experimentos de FT-ICR MS. <![CDATA[<b><i>MODELO CINÉTICO NO-ESTRUCTURADO DE FERMENTACIÓN DISCONTINUA DE GLICEROL USP PARA LA PRODUCCIÓN DE ÁCIDO LÁCTICO</i></b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100006&lng=es&nrm=iso&tlng=es This study show the capability of Lactobacillus rhamnosus ATCC 7469 to produce lactic acid using crude glycerol from biodiesel production as carbon source; in addition, a kinetic model that describes the behaviour of the fermentation process using USP glycerol as substrate was proposed and developed. The strain was adapted to the new carbon source by doing successive cultures, the substrate conversion was up to 94.5% after 24 hours of fermentation using crude glycerol as under initial conditions of substrate concentration (crude glycerol) and pH of 8 g/L and 6.5, respectively. Then, the influence of initial pH (pHo) and concentration of substrate (So) were evaluated by fermentation tests of USP glycerol. The optimal value of volumetric lactic acid productivity (Qv) achieved from this study was 0.087 g·L-1·h-1 for initial pHo = 6.5 and initial substrate concentration So = 6 g/L. Lastly, the kinetics parameters of an unstructured and not segregated model (Aiba type equation for growth rate expression), were adjusted with an average fit degree of 88% for all the initial conditions, using USP glycerol. In addition, the kinetic parameters are laid out as function of initial pH and substrate concentration.<hr/>En este trabajo se demostró la capacidad de Lactobacillus rhamnosus ATCC 7469 para producir ácido láctico usando glicerol crudo proveniente de la industria del biodiesel como fuente de carbono, además se propuso y se desarrolló un modelo cinético que describe el proceso de fermentación usando glicerol USP como sustrato. La cepa fue adaptada a la nueva fuente de carbono utilizando cultivos sucesivos, la conversión de sustrato fue de hasta 94.5% después de 24 horas de fermentación en condiciones iniciales de sustrato de 8 g/L y pH inicial de 6.5 respectivamente. Posteriormente, la influencia del pH inicial (pHo) y la concentración de sustrato inicial (So) fueron evaluadas mediante ensayos fermentativos de glicerol USP. El valor óptimo de productividad volumétrica de ácido láctico (Qv) alcanzado en este trabajo fue de 0.087 g·L-1·h-1 para un pH inicial de pHo = 6.5 y una concentración inicial de sustrato So = 6 g/L. Finalmente los parámetros cinéticos de un modelo no estructurado y no segregado (ecuación tipo Aiba para la velocidad de crecimiento), fueron optimizados alcanzando un grado de ajuste de 88% para todas las condiciones iniciales, usando glicerol USP. Adicionalmente, los parámetros cinéticos son presentados como función del pH inicial y la concentración inicial de sustrato.<hr/>Este trabalho demonstrou a capacidade do Lactobacillus rhamnosus ATCC 7469 para a produção de ácido láctico usando glicerol quando oriundo da indústria do biodiesel como fonte de carbono, adicionalmente, um modelo cinético foi proposto e desenvolvido com a finalidade de descrever o processo de fermentação usando glicerol USP como substrato. A cepa foi adaptada à nova fonte de carbono utilizando culturas sucessivas, a conversão do substrato foi de até 94.5% após 24 horas de fermentação em condições iniciais de substrato de 8 g/L e pH inicial de 6.5, respectivamente. Posteriormente, a influência do pH inicial (pHo) e a concentração de substrato inicial (So) foram avaliadas mediante ensaios fermentativos de glicerol USP. O valor ótimo de produtividade volumétrica de ácido láctico (Qv) conseguido neste trabalho foi de 0.087 g·L-1·h-1 para um pH inicial de pHo = 6.5 e uma concentração inicial de substrato So = 6 g/L. Finalmente, os parâmetros cinéticos de um modelo não estruturado e não segregado (equação tipo Aiba para a velocidade de crescimento), foram otimizados atingindo um grau de ajuste de 88% para todas as condições iniciais, usando glicerol USP. Adicionalmente, os parâmetros cinéticos são apresentados como função do pH inicial e a concentração inicial do substrato. <![CDATA[<b>THERMOPHYSICAL PROPERTIES OF CASTOR OIL (<i>RICINUS COMMUNIS</i> L.) </b><b>BIODIESEL AND ITS BLENDS</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0122-53832015000100007&lng=es&nrm=iso&tlng=es In this study, biodiesel (methyl ester) was produced from Castor Oil (Ricinus communis L.) (CO) using sodium hydroxide (NaOH) and methanol (CH3OH) by the two-step transesterification method. Nine different fuel blends (2, 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60 and 75% by volume blending with diesel) were prepared. The density values of Castor Oil Biodiesel (COB) and its blends were measured at the temperature range from 0 to 93°C in steps of 5°C and the kinematic viscosity values of COB and its blends were measured at the temperature range from 30 to 100°C in the steps of 5°C. The results showed that the density, kinematic viscosity, calorific value, flash point, pH, copper strip corrosion and water content of COB are 932.40 kg·m-3, 15.069 mm².s-1, 38.600 MJ·kg-1, 182°C, 7, 1a and 1067.7 mg.kg-1, respectively. The density and kinematic viscosity of fuel samples decrease as temperature increases; and also these properties decrease as a result of the increase in the amount of diesel in the blends.<hr/>En este estudio, se produjo biodiesel (metil éter) a partir de aceite de ricino (Ricinus communis L.) (CO, de sus siglas en ingles) utilizando hidróxido de sodio (NaOH) y metanol (CH3OH) a través del método de transesterificación en dos pasos. Se prepararon nueve mezclas diferentes (2, 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60 and 75% dependiendo del volumen de la mezcla con biodiesel. Se estimaron los valores de densidad del Biodiesel de Aceite de Ricino (COB, de sus siglas en ingles) y sus mezclas en un rango de temperatura de 0 a 93°C en intervalos de 5°C y también se estimaron los valores de viscosidad cinemática de COB y sus mezclas dentro del rango temperatura comprendido entre 30 y 100°C en intervalos de 5°C. Los resultados mostraron que la densidad, la viscosidad cinemática, el valor calorífico, el punto de ignición, pH, la corrosión de la franja de cobre y el contenido de agua del COB son 932.40 kg·m-3, 15.069 mm².s-1, 38.600 MJ·kg-1, 182°C, 7, 1a y 1067.7 mg.kg-1, respectivamente. La densidad y la viscosidad cinemática de las muestras de combustible disminuyen a medida que aumenta la temperatura; y también estas propiedades disminuyen como resultado del aumento en la cantidad de biodiesel en las mezclas.<hr/>Neste estudo, o biodiesel (metil éter) foi produzido a partir do óleo de rícino (Ricinus communis L.) (CO, por suas siglas em inglês) usando hidróxido de sódio (NaOH) e metanol (CH3OH) através de um método de transesterificação de dois passos. Foram preparadas até nove misturas de combustível diferentes (2, 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60 e 75% por volume de mistura com o diesel). Os valores de densidade do biodiesel de óleo de rícino (COB, por suas siglas em inglês) e as suas misturas foram calculados dentro do rango de temperatura de 0 a 93°C no passo de 5°C e os valores de viscosidade cinemática do COB e das misturas foram calculadas no rango de temperatura de 30 a 100°C no passo de 5°C. Os resultados demonstraron que a densidade, viscosidade cinemática, valor calorífico, ponto de fusão, PH, corrosão da faixa de cobre e conteúdo de água do COB eram de 932.40 kg·m-3, 15.069 mm².s-1, 38.600 MJ·kg-1, 182°C, 7, 1a e 1067.7 mg.kg-1, respectivamente. Os valores de densidade e viscosidade cinemática das amostras de combustível diminuem na medida em que aumenta a temperatura; e também essas propriedades diminuem em decorrência do aumento na quantidade de diesel nas misturas.