Scielo RSS <![CDATA[Anuario Colombiano de Historia Social y de la Cultura]]> http://www.scielo.org.co/rss.php?pid=0120-245620140002&lang=en vol. 41 num. 2 lang. en <![CDATA[SciELO Logo]]> http://www.scielo.org.co/img/en/fbpelogp.gif http://www.scielo.org.co <![CDATA[<b>The Wilches Calderóns</b>: <b>Family Networks and Political Power in the State of Santander (1857-1886)</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200001&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se analiza el papel de la familia Wilches Calderón en la política regional santandereana durante el federalismo colombiano (1857-1886). Los Wilches compitieron electoralmente y participaron en las guerras civiles para defender o alcanzar nuevas posiciones en el gobierno del Estado. Además, establecieron vínculos clientelistas, matrimoniales y empresariales con el fin de establecerse en el poder. Por ejemplo, una de sus principales fuentes de influencia política fue su presencia en la logia masónica Estrella del Saravita. A partir de los elementos mencionados, la familia logró mantener un vasto poder político en Santander, que se desvaneció cuando los líderes familiares rompieron con sus acuerdos y se enfrentaron en la arena electoral y armada. El objetivo es estudiar los pormenores del fenómeno descrito y desentrañar esta red familiar.<hr/>The article analyzes the role of the Wilches Calderón family in the regional politics of Santander during Colombia's federalist period (1857-1886). The Wilches ran for office and participated in civil wars in order to defend or attain new positions in the State government. They also established business relationships, as well as marriage and patronage bonds, in order to consolidate their power. For example, one of their main sources of political influence was their membership in the Estrella del Saravita Masonic Lodge. However, the ample political power exercised by the family in Santander crumbled when the family leaders broke their agreements and confronted one another in the electoral and armed struggle arenas. The objective of the paper is to study the details of this phenomenon and unravel the history of this family network.<hr/>Analisa-se o papel da família Wilches Calderón na política regional de Santander (Colômbia) durante o federalismo colombiano (1857-1886). Os Wilches competiram eleitoralmente e participaram das guerras civis para defender ou atingir novas posições no governo do Estado. Além disso, estabeleceram vínculos clientelistas, matrimoniais e empresariais com o objetivo de se instaurarem no poder. Por exemplo, uma de suas principais fontes de influência política foi sua presença na logia maçônica Estrella del Saravita. A partir dos elementos mencionados, a família conseguiu manter um vasto poder político em Santander, mas que se desvaneceu quando os líderes familiares romperam seus acordos e enfrentaramse na arena eleitoral e armada. O objetivo deste artigo é estudar os pormenores do fenômeno descrito e desentranhar essa rede familiar <![CDATA[<b>Protestant Missions in Colombia (1930-1946). </b><b>Geography and Politics of the Evangelical-Pentecostal Expansion</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200002&lng=en&nrm=iso&tlng=en La actual diversidad del campo religioso en América Latina y sus efectos en la cultura política democrática motivan la elaboración de un estudio histórico del protestantismo, precisamente en una región donde se vislumbra una hegemonía de la Iglesia católica, así como la existencia de vínculos entre esta y las diferentes elites políticas. Por medio de los expedientes de visas otorgadas a los misioneros protestantes en Colombia y de algunos de sus escritos personales, se realiza un análisis del crecimiento del protestantismo (evangélico y pentecostal) durante la República Liberal (1930-1946) en Colombia. Dos líneas explicativas sirven de guía: por un lado, la geografía de la expansión protestante y, por el otro, la percepción política de los misioneros que hicieron parte de dicha expansión.<hr/>The current diversity of the religious field in Latina America and its effects on democratic political culture justify the historical study of Protestantism in a region where the Catholic Church is hegemonic and its ties to the various political elites are clear. The article analyzes the growth of Protestantism (Evangelical and Pentecostal) during the period of the Liberal Republic (1930-1946) in Colombia, on the basis of the records of Colombian visas granted to Protestant missionaries and of some of their personal writings. Two lines of explanations serve as a guide: on the one hand, the geography of Protestant expansion, and on the other the political perception of the missionaries involved in that expansion.<hr/>A atual diversidade do campo religioso na América Latina e seus efeitos na cultura política democrática motivam a elaboração de um estudo histórico do protestantismo, justamente numa região onde se vislumbra uma hegemonia da Igreja Católica, bem como a existência de vínculos entre esta e as diferentes elites políticas. Por meio dos expedientes de vistos outorgados aos missionários protestantes na Colômbia e de alguns escritos pessoais, realizase uma análise do crescimento do protestantismo (evangélico e pentecostal) durante a República Liberal (1930-1946) na Colômbia. Duas linhas explicativas servem de guia: por um lado, a geografia da expansão protestante; por outro, a percepção política dos missionários que fizeram parte dessa expansão. <![CDATA[<b>The Slave Trade to Cuba (1790- 1840)</b>: <b>The Female Quota</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200003&lng=en&nrm=iso&tlng=en Desde una perspectiva comparativa y de género, se realiza un análisis de la trata de esclavos africanos dirigida a Cuba entre 1790 y 1840. Por un lado, se aborda la controversia de las fuentes para investigar y cuantificar las mujeres esclavas llevadas a la isla y, por otro, la evolución de la proporción de mujeres que hicieron parte de la trata de esclavos. Las causas e hipótesis que pueden explicar los porcentajes hallados nos plantean la dicotomía entre producción y reproducción femenina.<hr/>The article analyzes the slave trade to Cuba between 1790 and 1840 from a comparative and gender perspective. On the one hand, it addresses the controversy among the sources in order to research and quantify the female slaves taken to the island; on the other hand, it examines the evolution of the proportion of women that formed part of the slave trade. The causes and hypotheses that could explain the percentages found pose a dichotomy between female production and reproduction.<hr/>A partir de uma perspectiva comparativa e de gênero, realiza-se uma análise do tráfico de escravos africanos a Cuba entre 1790 e 1840. Por um lado, aborda-se a controvérsia das fontes para pesquisar e quantificar as mulheres escravas levadas à ilha; por outro, a evolução da proporção de mulheres que fizeram parte do tráfico de escravos. As causas e hipóteses que podem explicar as porcentagens constatadas nos apresentam a dicotomia entre produção e reprodução feminina. <![CDATA[<b>The Trigarante Movement and the End of the War in New Spain (1821)</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200004&lng=en&nrm=iso&tlng=en El 27 de septiembre de 1821 concluyó el conflicto armado en Nueva España, luego de diez largos años de lucha. Buena parte de la historiografía reciente sostiene que la negociación implementada por Agustín de Iturbide con las distintas fuerzas políticas (el clero, el ejército y las élites que controlaban los ayuntamientos y las diputaciones provinciales) fue lo que puso fin a la guerra. Se pretende demostrar que en ese proceso hubo otros factores de carácter local y provincial, vinculados con circunstancias internacionales, que contribuyeron a finalizar este conflicto, así como valorar el papel central que desempeñaron los militares en la negociación, pacificación y consolidación del proyecto Trigarante, que terminaría por consumar la Independencia de México.<hr/>The armed struggle in New Spain ended on 27 September 1821, after ten long years of war. A good part of recent historiography holds that the negotiation implemented by Agustín de Iturbide with the different political forces (the clergy, the army, and the elites that controlled the mayor's offices and provincial councils) put an end to the war. The article aims to show that there were other local and provincial factors involved in the process, linked to international circumstances, that contributed to the termination of the conflict. It also provides an assessment of the central role played by the military in the negotiation, pacification, and consolidation of the Trigarante project, which would lead to the consolidation of Mexico's Independence.<hr/>O dia 27 de setembro de 1821 concluiu o conflito armado na Nova Espanha após dez longos anos de luta. Boa parte da historiografia recente sustenta que a negociação implantada por Agustín de Iturbide com as diferentes forças políticas (o clero, o exército e as elites que controlavam os municípios e as deputações provinciais) foi o que pôs fim à guerra. Pretende-se demonstrar que nesse processo houve outros fatores de caráter local e provincial vinculados a circunstâncias internacionais que contribuíram para finalizar esse conflito, bem como valorizar o papel central que desempenharam os militares na negociação, pacificação e consolidação do projeto Trigarante, que levaria à consumação da Independência do México. <![CDATA[<b>Meteoritics in the Mexico City Press (1863-1876)</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200005&lng=en&nrm=iso&tlng=en La historiografía de la ciencia mexicana carece de estudios sobre el devenir de la meteorítica, en especial del periodo 1863-1876, cuando algunos profesionales y aficionados realizaron varias investigaciones al respecto. Se busca comprender el desarrollo de la meteorítica en un lapso de crisis política y de amplio desarrollo científico. Esto se llevará a cabo a través del análisis de veintiséis escritos de la prensa académica y de divulgación pública. El examen de los escritos meteoríticos muestra que los aerolitos fueron un interés para los científicos de la Ciudad de México que recibieron apoyo durante el Segundo Imperio y la República Restaurada.<hr/>The historiography of Mexican science lacks studies on the development of meteoritics, especially during the period between 1863 and 1876, when both professionals and amateurs carried out diverse inquiries. The objective of the paper is to understand the development of meteoritics during a period of political crisis and significant scientific development, through the analysis of twenty-six texts published in both the academic and general press. The study of these texts shows that aerolites were of great interest to the Mexico City scientists, who received support during the Second Empire and the Restored Republic.<hr/>A historiografia da ciência mexicana carece de estudos sobre o devir da meteorítica, em especial do período de 1863-1876, quando profissionais e amadores realizaram várias pesquisas a respeito disso. Pretende-se compreender o desenvolvimento da meteorítica num período de crise política e de amplo desenvolvimento científico. Isso será realizado por meio da análise de 26 escritos da imprensa acadêmica e de divulgação pública. O exame dos textos meteoríticos mostra que os aerólitos foram um interesse para os cientistas da Cidade do México que receberam apoio durante o Segundo Império e a República Restaurada. <![CDATA[<b>The "Authentic Democracy". A Facet of Argentinean Nationalism in the 1930s and 1940s</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200006&lng=en&nrm=iso&tlng=en El nacionalismo de derecha en Argentina ha sido visto, generalmente, como un movimiento elitista y antidemocrático. Sin embargo, también hubo intelectuales nacionalistas que tendieron puentes hacia una "tradición democrática". Carlos Ibarguren y Ernesto Palacio anunciaron, en el contexto de la Gran Depresión, que la "falsa" democracia liberal dejaría su lugar a otra más "genuina": el fascismo italiano, que reconstruía los lazos entre el Estado y la sociedad, a partir de liderazgos carismáticos, el corporativismo e el intervencionismo económico. Al mismo tiempo, según estos intelectuales, el fin del parlamentarismo y del liberalismo económico clausuraría las disputas políticas y posibilitaría una colaboración entre las clases sociales. Se estudia esta reformulación autoritaria de la democracia, fruto de la lectura que Palacio e Ibarguren hicieron del escenario político argentino e internacional.<hr/>Right-wing nationalism in Argentina has generally been seen as an elitist and antidemocratic movement. Nonetheless, there were also nationalist intellectuals who built bridges toward a "democratic tradition". In the context of the Great Depression, Carlos Ibarguren and Ernesto Palacio announced that «false» liberal democracy would give way to a more «genuine» one: Italian Fascism, which would rebuild the bonds between the State and society, on the basis of charismatic leaders, corporatism, and economic interventionism. According to these intellectuals, the end of the parliamentary system and liberalism would also put an end to political disputes and make possible collaboration among social classes. The article examines this authoritarian reformulation of democracy, which was the result of Palacio and Ibarguren's reading of the Argentinean and international political scenarios.<hr/>O nacionalismo de direita na Argentina tem sido visto, geralmente, como um movimento elitista e antidemocrático. Contudo, também houve intelectuais nacionalistas que estabeleceram pontes para uma "tradição democrática". Carlos Ibarguren e Ernesto Palacio anunciaram, no contexto da Grande Depressão, que a " falsa" democracia liberal deixaria seu lugar a outra mais "genuína": o fascismo italiano, que reconstruía os laços entre o Estado e a sociedade a partir de lideranças carismáticas, corporativismo e intervencionismo econômico. Ao mesmo tempo, segundo esses intelectuais, o fim do parlamentarismo e do liberalismo econômico encerraria as disputas políticas e possibilitaria uma colaboração entre as classes sociais. Estuda-se essa reformulação autoritária da democracia, fruto da leitura que Palacio e Ibarguren fizeram do cenário político argentino e internacional. <![CDATA[<b>West Falkland. An Approach to the War Experience on the Basis of Officer's Testimonials</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200007&lng=en&nrm=iso&tlng=en En 1982, las fuerzas argentinas fueron derrotadas por Gran Bretaña en una guerra por las Islas Malvinas, en la que pelearon en pésimas condiciones, agravadas por el escenario hostil del archipiélago. El fracaso en esta conflagración, decidida y librada por la dictadura militar que gobernaba en Argentina desde 1976, dio lugar a un proceso que culminó con la restauración democrática. Se analizan las características de la experiencia bélica en Malvinas, a partir de un fondo documental producido a pocos días de la derrota. Este fondo está constituido por las declaraciones juradas de los oficiales argentinos acerca de su actuación en la guerra. Se estudian los testimonios escritos de oficiales que sirvieron en la Isla Gran Malvina, la segunda de las dos mayores que componen el archipiélago.<hr/>In 1982, the Argentinean forces were defeated by Great Britain in the war over the Falkland Islands, a war that they fought in extremely unfavorable conditions that were compounded by the archipelago's hostile environment. Argentina's failure in this war, which was decided on and launched by the military dictatorship that had ruled the country since 1976, gave rise to a process that resulted in the restoration of democracy. The article analyzes the characteristics of the Falklands War on the basis of a documentary collection made up of the sworn statements of Argentinean officers regarding their actions in the war, shortly after the defeat. Specifically, the paper examines the testimonials of the officers who served in West Falkland, the second largest island of the archipelago.<hr/>Em 1982, as forças argentinas foram derrotadas pela Grã-Bretanha numa guerra pelas Ilhas Malvinas, na qual lutaram em péssimas condições, agravadas pelo cenário hostil do arquipélago. O fracasso nessa conflagração, decidida e travada pela ditadura militar que governava a Argentina desde 1976, deu lugar a um processo que culminou com a restauração democrática. Analisam-se as características da experiência bélica nas Malvinas a partir de um fundo documental produzido a poucos dias da derrota. Esse fundo está constituído pelas declarações juradas dos oficiais argentinos sobre sua atuação na guerra. Estudam-se os depoimentos escritos de oficiais que serviram na Ilha Grande Malvina, a segunda das duas maiores que compõem o arquipélago. <![CDATA[<b>The Urban and the Rural in the Agrarian Historiography of the River Plate Area. From the End of the Colonial Period to the Beginning of the 19th Century</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200008&lng=en&nrm=iso&tlng=en La demarcación historiográfica tradicional otorgó a la historia rural rioplatense, colonial y de inicios del siglo XIX, un campo de análisis disociado de la historia urbana, que llevó a explicar los procesos rurales a partir de la dualidad ciudad-campaña. Se reconstruye el recorrido historiográfico que permitió deconstruir esta mirada, a partir del estudio del área rural periurbana (un espacio productivo mercantil definido por sus múltiples relaciones con la ciudad), prestando atención a los actores vinculados con el abasto porteño. El marco cronológico elegido, caracterizado por la persistencia del crecimiento demográfico y económico en general, pero también por grandes mudanzas de índole política, institucional y mercantil, nos permite reflexionar sobre las continuidades y rupturas en la transición de la colonia al nuevo orden independiente.<hr/>The traditional historiographical demarcation established a field of analysis for the rural history of the River Plate area during the Colonial period and the beginning of the 19th century that was dissociated from urban history. This led to the analysis of rural processes from the perspective of the dichotomy between city and countryside. The article reconstructs the historiographical path that led to the deconstruction of that approach, on the basis of the study of the peri-urban rural area (a commercial productive space defined by its multiple relations with the city), paying special attention to the actors involved in the food supply to Buenos Aires. The selected chronological framework, characterized by a steady demographic and overall economic growth, but also by great political, institutional, and commercial changes makes it possible to carry out a reflection on the continuities and discontinuities in the transition from the Colonial period to the new independent order.<hr/>A demarcação historiográfica tradicional outorgou à história rural rio-platense, colonial e de inícios do século XIX, um campo de análise dissociado da história urbana, que levou a explicar os processos rurais a partir da dualidade cidade-campo. Reconstrói-se o percorrido historiográfico que permitiu descontruir esse olhar, a partir do estudo da área rural periurbana (um espaço produtivo mercantil definido por suas múltiplas relações com a cidade), prestando atenção aos atores vinculados com o abastecimento portenho. O marco cronológico escolhido, caracterizado pela persistência do crescimento demográfico e econômico em geral, mas também por grandes mudanças de índole política, institucional e mercantil, permite-nos refletir sobre as continuidades e rupturas na transição da colônia à nova ordem independente. <![CDATA[<b>Use and Disuse of the Working Class as a Category in Social History</b>: <b>Why Insist on the Validity of Socio-historical Analysis?</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200009&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>Felipe Celecia y Pablo Waisberg.</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200010&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>Luis E. Ninamango Jurado.</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200011&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>Grupo de Memoria Histórica.</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200012&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>Darlene J. Sadlier.</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200013&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>Alfonso W. Quiroz.</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200014&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social. <![CDATA[<b>In memoriam</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0120-24562014000200015&lng=en&nrm=iso&tlng=en Se resalta el prolífico legado de la historia social y la necesidad de restaurar y reivindicar su proyecto totalizante. La investigación sobre las clases trabajadoras constituye un escenario controversial pero privilegiado para explorar esa posibilidad. Se examinan algunos análisis sobre los usos y desusos de la categoría de clase trabajadora, con el propósito de señalar la importancia de conjugar historia, teoría y política, y provocar la "polémica historiográfica" en el campo epistémico y práctico de la historia social.<hr/>The article highlights the prolific legacy of social history and the need to reinstate and vindicate its totalizing project. Research on the working classes constitutes a controversial yet privileged setting to explore that possibility. The paper also analyzes the use and disuse of the working class as a category, in order to point out the importance of combining history, theory, and politics, and foster a "historiographical debate" in the epistemic and practical fields of social history.<hr/>Ressalta-se o prolífico legado da história social e a necessidade de restaurar e reivindicar seu projeto totalizante. A pesquisa sobre as classes trabalhadoras constitui um cenário controverso, mas privilegiado, para explorar essa possibilidade. Examinam-se algumas análises sobre os usos e desusos da categoria de classe trabalhadora, com o objetivo de sinalizar a importância de conjugar história, teoria e política, e provocar a "polêmica historiográfica" no campo epistêmico e prático da história social.