Scielo RSS <![CDATA[Pensamiento Psicológico]]> http://www.scielo.org.co/rss.php?pid=1657-896120130002&lang=en vol. 11 num. 2 lang. en <![CDATA[SciELO Logo]]> http://www.scielo.org.co/img/en/fbpelogp.gif http://www.scielo.org.co <![CDATA[<b>Psychological Consequences of Success in a Sample of Young Soccer Players from the City of Lima</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200001&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. Este estudio tiene como objetivo general identificar, describir y analizar las consecuencias percibidas del éxito en una muestra de 12 futbolistas juveniles de un club deportivo de Lima, Perú. Como objetivo secundario, se propuso conocer las concepciones de éxito en dicha muestra. Método. Para ello, se empleó un estudio cualitativo de tipo no experimental y exploratorio, en el cual se utilizó una entrevista semiestructurada. La muestra estuvo compuesta por 12 futbolistas juveniles de género masculino, cuyas edades oscilaron entre los 17 y los 18 años. Resultados. Se halló que las principales consecuencias percibidas del éxito son mayor motivación, mayor confianza, bienestar, reconocimiento, críticas constructivas, beneficios personales, mayor presión, menor humildad, mayor soberbia y culpa. Conclusión. Se infiere que las consecuencias del éxito pueden ser percibidas tanto de manera positiva como negativa. Si bien algunos de los presentes hallazgos son consistentes con los reportados en estudios exploratorios anteriores, hay otros que son novedosos, lo que sugiere la construcción de nuevos instrumentos o la adaptación de los ya existentes en futuras mediciones dentro del contexto latinoamericano.<hr/>Objective. This study aims to generally determine, describe and analyze the perceived consequences of success in a sample of twelve young players of a sports club in Lima, Peru. Also, as a secondary objective, to determine the concepts of success in that sample. Method. A qualitative non-experimental and exploratory study, in which we used a semi-structured interview that was designed for the purposes of this study. The sample comprised of 12 male youth soccer players whose ages ranged between 17 and 18 years. Results. It was found that the main perceived consequences of success are greater motivation, increased confidence, well-being, recognition, constructive criticism, personal benefits, increased pressure, less humility, greater arrogance and guilt. Conclusion. From the above it follows that the consequences of success can be perceived both positively and negatively. While some of these findings are consistent with those reported in previous exploratory studies, others are unfamiliar, recommending the construction of new instruments or the adaptation of existing ones in future measurements within the Latin-American context.<hr/>Escopo. Este estudo tem como escopo geral identificar, descrever e analisar as consequências percebidas do êxito numa mostra de 12 futebolistas juvenis dum clube de Lima, Peru. Como escopo secundário, foi proposto conhecer as conceições do êxito em dita amostra. Metodologia. Para isto, foi empregado um estudo qualitativo do tipo não experimental e exploratório, no qual foi utilizado uma entrevista semiestruturada. A amostra esteve composta por 12 futebolistas juvenis do gênero masculino, cuias idades oscilaram entre os 17 e os 18 anos. Resultados. Foi achado que as principais consequências percebidas do êxito são maior motivação, maior confiança, bem-estar, reconhecimento, criticas construtivas, benefícios pessoais, maior pressão, menor humildade, maior soberbia e culpa. Conclusão. É inferido que as consequências do êxito podem ser percebidas tanto de maneira positiva quanto de maneira negativa. Ainda alguns dos presentes resultados são consistentes com os reportados em estudos exploratórios anteriores, têm outros que são os que sugerem a construção de novas ferramentas ou a adaptação das já existentes em futuras medições dentro do contexto latino-americano. <![CDATA[<b>Psychometric Evaluation of the Psychological Entitlement Scale Using Classical Test Theory and Item Response Theory</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200002&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. Esta investigación se propuso examinar las propiedades psicométricas de la escala Psychological Entitlement Scale (PES) en el contexto local desde la Teoría clásica de los tests (TCT) y la Teoría de respuesta al ítem (TRI). Método. Participaron 402 estudiantes universitarios con una media de edad de 22.77 años (DS = 4.85), de ambos géneros (61.9% mujeres) y de distintas carreras universitarias y 324 personas de 18 a 65 años de edad (M = 32.77, DS = 10.71), de ambos géneros (56.2% mujeres) y de diferentes niveles socioeconómicos, residentes en la ciudad de Córdoba, seleccionados de manera accidental. Todos ellos fueron evaluados con la PES y la Escala de dominancia triple. Resultados. Desde la TCT, análisis factoriales exploratorios y confirmatorios evidenciaron que ocho de los nueve ítems que comprendía la escala original mostraron una estructura unifactorial, con adecuadas cargas factoriales y/o pesos de regresión. Además, se observaron valores aceptables de consistencia interna. Las personas clasificadas como prosociales presentaron valores significativamente menores en la PES que las personas individualistas y competitivas (r|p² = 0.04). Desde la TRI, si bien se obtuvo un buen ajuste global al modelo de escalas de clasificación de un parámetro, el análisis de ítems evidenció índices inaceptables para un ítem y categorías poco informativas. Conclusión. Aunque se obtuvo evidencia sobre adecuadas propiedades psicométricas desde la TCT, análisis desde la TRI sugieren realizar ajustes al instrumento, en particular, reagrupar categorías de respuesta que resultaron poco informativas.<hr/>Objective. The aim of this research was to examine the psychometric properties of the Psychological Entitlement Scale (PES) in the local context using Classical Test Theory (CTT) and Item Response Theory (IRT). Method. Participants were 402 university students with a mean age of 22.77 years (SD = 4.85), both genders (61.9% female), and from different university careers, and 324 residents of the city of Córdoba, aged 18 to 65 years (M = 32.77, SD = 10.71), both genders (56.2% women), with different socio-economic backgrounds. All participants were selected at random, and evaluated with PES and Triple Dominance Scale measures. Results. From the TCT, exploratory and confirmatory factor analyses indicated that eight of the nine items comprising the original scale showed an unifactorial structure with adequate factor loadings and/or regression weights. Also, acceptable values of internal consistency were observed. Individuals classified as pro-social presented significantly lower values in the PES than individualistic and competitive people (small effect size). From the IRT, the rating scale model showed a good global fit to the scale model, although the item analysis indicated unacceptable indices for one item, and some categories which were not very informative. Conclusion. Although TCT results demonstrated good psychometric properties, analysis from the IRT suggested adjustments to the instrument, in particular, the regrouping of response categories which were not very informative alone.<hr/>Escopo. Esta pesquisa propõe examinar as propriedades psicométricas desde a escada Psychological Entitlement Scale (PES) no contexto local desde a Teoria clássica dos testes (TCT) e a Teoria de resposta ao item (TRI). Metodologia. Participaram 402 estudantes universitários com uma media de idade de 22.77 anos (DS = 4.85,), de ambos gêneros (61.9% mulheres) e de diferentes carreiras universitárias e 324 pessoas de 18 a 65 anos de idade (M = 32.77, DS = 10.71), de ambos géneros (61.9% mulheres) e de diferentes níveis sócio-económicos, residentes na cidade de Córdoba, selecionados de maneira acidental. Todos eles foram avaliados com a PES e a Escada de dominancia tripla. Resultados. Desde a TCT, análises fatoriais exploratórios e confirmatórios evidenciaram que oito dos nove itens que compreendia a escada original mostraram uma estrutura unifatorial, com adequadas cargas fatoriais e/ou peso de regressão. Além, foram observados valores aceitáveis, de consistência interna. As pessoas classificadas como prosociais presentaram valores significativamente menores na PES que as pessoas individualistas e competitivas (r|p² = 0.04). Desde a TRI, embora foi obtido um bom ajuste global ao modelo de escadas de classificação de um parâmetro o análises de itens evidenciou índices inaceitáveis para um item e categorias pouco informativas. Conclusão. Embora foi obtida evidencia sobre adequadas propriedades psicométricas desde a TCT, análises desde a TRI sugerem fazer ajustes ao instrumento, em particular, reagrupar categorias de resposta que resultaram pouco informativas. <![CDATA[<b>Representation of Mathematical Problems with the Use of the Assignment Algorithm Form Used with Deaf People</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200003&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. La presente investigación pretende describir el cambio en los desempeños (logro y tipos de representación utilizados) de estudiantes de una escuela para población sorda de la ciudad de Cali después de recibir instrucción en el uso del algoritmo de signación, propuesto por Nunes y Moreno (1998b). Método. Para ello, se realizó un estudio con diseño descriptivo, en el que se empleó el formato de pretest y postest, así como comparación descriptiva con grupo control. Ocho estudiantes participaron para conformar dos grupos de cuatro integrantes. Como instrumento de evaluación se aplicó una batería de problemas aritméticos en formato arábigo y en lengua de señas colombiana (LSC) tanto en el pre como en el postest. La intervención consistió de cinco sesiones, donde se explicó a los estudiantes el uso del algoritmo al resolver problemas aditivos. Resultados. Se realizaron análisis de estadística descriptiva para variables categóricas, los cuales mostraron diferencias en los porcentajes de logro, formas de representación del problema y uso de estrategias en el grupo intervenido en el postest. Conclusión. Los resultados permiten concluir que una estrategia educativa pensada para la población sorda puede contribuir a mejorar los aprendizajes de conceptos matemáticos básicos.<hr/>Objective. The purpose of this research was to describe the change in performance (achievement and types of representation employed) of students attending a school for deaf people in the city of Cali, after receiving instructions in the use of the assignment algorithm proposed by Nunes and Moreno (1998b). Method. For this purpose, a descriptive study was carried out, in which a pre-test and post-test formula were used, as well as a descriptive comparison with control group. Eight students took part, to form two groups of four members each. As an instrument of evaluation, a battery of arithmetical problems was applied in arabic format, and in Colombian sign language (CSL), in the pre as well as the post test. The intervention consisted of five sessions in which an explanation was given to students on the use of the algorithm for solving problems of addition. Results. A descriptive statistical analysis was carried out for categorized variables, which showed differences in percentages of achievement, ways of problem representation and the use of strategies in the post test group. Conclusion. The conclusion drawn from the results was that an educational strategy designed for deaf people could help to improve learning of basic mathematical concepts.<hr/>Escopo. A presente pesquisa pretende descrever a mudança nos desempenhos (logro e tipo de representação utilizados) de estudantes de uma escola para população surda da cidade de Cali depois de receber instrução no uso do algoritmo de signação proposto por Nuñez e Moreno (1998b). Metodologia. Para isto, foi feito um estudo com desenho descritivo, no que empregou-se o formato de pretest e postest, assim como comparação descritiva com grupo de controle. Oito estudantes participaram para conformar dois grupos de quatro integrantes. Como instrumento de avaliação foi aplicado uma bateria de problemas aritméticos em formato arábigo e em língua de senhas colombianas (LSC) tanto no pre quanto no postest. A intervenção consistiu de cinco sessões onde foi explicado aos estudantes o uso do algoritmo ao resolver problemas auditivos. Resultados. Foram realizadas análises de estadística descritiva para variáveis categóricas, os quais mostraram diferenças nos porcentagem de logro, formas de representação do problema e uso de estratégias no grupo da intervenção no postest. Conclusão. Os resultados permitem concluir que uma estratégia educativa pensada para a população surda pode contribuir a melhorar as aprendizagens de conceitos matemáticos básicos. <![CDATA[<b>Self-Regulated Learning, Academic Goals and Performance in the Evaluation of University Students</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200004&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. Explorar la relación entre aprendizaje autorregulado, metas académicas y rendimiento en una evaluación académica de ocho estudiantes universitarias. Método. Se realizó una entrevista semi-estructurada, una observación directa de una sesión de estudio y protocolos verbales durante y después de la sesión. Resultados. En relación con las metas académicas, se encontró que tres estudiantes tuvieron una única orientación a metas de dominio por aproximación, mientras que cinco orientaron a múltiples metas académicas. Respecto al aprendizaje autorregulado, se encontraron estudiantes con bajos y altos niveles. En la relación entre aprendizaje autorregulado, metas académicas y rendimiento en la evaluación fue posible identificar tres grupos de estudiantes: (a) altos niveles de autorregulación y orientación única a metas de dominio por aproximación, (b) bajos niveles de autorregulación y múltiple orientación a metas de dominio y ejecución en tendencias de aproximación y evitación, y (c) variaciones en el nivel de autorregulación con múltiple orientación a metas académicas. Todas las estudiantes obtuvieron calificaciones aprobatorias en la evaluación, independientemente de su nivel de autorregulación y de la orientación a metas académicas. Conclusión. El abordaje procedimental del aprendizaje autorregulado, en función de las metas académicas, permitió obtener información relevante para la comprensión de este proceso, por lo que se recomienda seguir realizando este tipo de estudios para dar cuenta de los diferentes funcionamientos de las estudiantes universitarias en tiempo real, de sus variaciones y relación con otros aspectos motivacionales involucrados en sus procesos de aprendizaje.<hr/>Objective. The purpose of this study was to describe eight students' self-regulation profiles during test preparation in relation to academic goals and test performance. Method. Data was collected through a semi-structured interview, the direct observation of a study session, and verbal protocols during and after the session. Results. Regarding the academic goals, the study found that three students had mastery goal orientation, while five students presented multiple goal orientation. With regard to self-regulated learning, it was possible to observe students with low levels of self-regulation, students with high levels of self-regulation and students with variations in their performance during the study session. Finally, in the relationship between self-regulated learning, goal orientation and test performance, three groups were found: (a) a group of students with high levels of self-regulation during the study session and mastery goal orientation; (b) a second group of students with low levels of self-regulation and multiple academic goal orientation in approach and avoidance trends, and (c) a third group of students who showed variations in their level of self-regulation and multiple academic goal orientation. Students of the three groups obtained passing grades in the evaluation regardless of their level of self-regulation and academic goal orientation. Conclusion. The procedural approach to self-regulated learning and academic goals permitted the acquisition of relevant information for advancing the understanding of these variables, and it is therefore recommended to continue with this type of study to explore students' performance in real time and its variations.<hr/>Escopo. Explorar a relação entre aprendizagem autorregulado, metas académicas e rendimentos numa avaliação académica de oito estudantes universitários. Metodologia. Foi realizada uma entrevista semiestruturada, uma observação direita de uma sessão de estudo e protocolos verbais durante e depois da sessão. Resultados. Em relação com as metas académicas, foi achado que três estudantes tiveram uma única orientação a metas de domínio por aproximação, enquanto cinco estudantes estiveram orientados a múltiplas metas académicas. Sobre a aprendizagem autorregulada, achou-se estudantes com baixos e altos níveis. Em relação a aprendizagem autorregulada, metas académicas e rendimento na avaliação, foi possível identificar três grupos de estudantes: (a) altos níveis de autorregulação e orientação única a metas de domínio por aproximação, (b) baixos níveis de autorregulação e múltipla orientação a metas de domínio e execução em tendências de aproximação e evitação, e (c) variações no nível de autorregulação com múltipla orientação a metas académicas. Todos os estudantes obtiveram calcificações aprobatórias na avaliação, independentemente de seu nível de autorregulação e da orientação a metas académicas. Conclusão. A abordagem procedimental da aprendizagem autorregulada, em função das metas académicas, permitiu obter informação relevante para a compreensão deste processo, pelo que recomenda-se seguir fazendo este tipo de estudos para dar conta dos diferentes funcionamentos dos estudantes universitários em tempo real, de suas variações e relação com outros aspetos motivacionais involucrados em seus processos de aprendizagem. <![CDATA[<b>Design of a Learning Scenario for Museums Using TRIZ and ACT</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200005&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. Se realizó un trabajo interdisciplinario que utilizó la Teoría de solución de problemas inventivos (TRIZ) y el Análisis cognitivo de tareas (ACT) para orientar el diseño de un escenario de aprendizaje para un museo de ciencias naturales. Método. Participaron 23 personas: seis ingenieros de sistemas, un ingeniero industrial, un ingeniero eléctrico, dos psicólogas, un biólogo, una bioquímica, un físico, un técnico museológico, un historiador, un guía de museo, un diseñador gráfico y seis estudiantes de ingeniería. El proceso de análisis fue realizado en dos fases: en la primera, se analizó el componente técnico del problema utilizando TRIZ; en la segunda, se analizó el componente educativo utilizando el ACT. Resultados. La aplicación de TRIZ permitió identificar que el escenario de aprendizaje debía ser divertido, durable, de fácil uso e integración del uso de nuevas tecnologías con fines educativos, y que debía implicar poca asistencia de los guías del museo. El ACT posibilitó entender que la función principal del escenario de aprendizaje era promover la comprensión de conceptos involucrados en la relación entre personas, humedales y aves migratorias. Para ello, se diseñó la estructura de un videojuego educativo. Conclusión. El diseño de este videojuego prioriza los componentes educativos, que promueven la conservación ambiental, sin descuidar el componente de entretenimiento, equilibrio que parece difícil de lograr en diseños de aplicaciones de interacción humano - computador, en los cuales se privilegia la diversión, el uso de recursos tecnológicos sofisticados y el sentido estético.<hr/>Objetive. This interdisciplinary study used the Theory of inventive problem solving (TRIZ) and Cognitive task analysis (CTA) to address the problem of designing learning scenarios. Method. The study was conducted in a natural science museum in Cali, Colombia to solve the educational problem of teaching visitors about migratory birds who arrive at Colombian wetlands. The design process was conducted in two phases. The first analyzed the technical component of the problem with TRIZ, and the second analyzed the educational component with CTA. The analysis involved 23 participants: six systems engineers, a mechanical engineer, an electrical engineer, two psychologists, two biologists, a physicist, a museum technician, a historian, a museum guide, a graphic designer, and six engineering students. Results. The TRIZ application makes it possible to conclude that the learning scenario should be easy to use, durable and fun. Also, the learning scenario should exhibit minimal assistance of museum guides and the use of new technologies directed toward the educational objective. The CTA makes it possible to understand that the main function of the learning scenario was to promote the visitors understanding of the concepts involved in the relationships among man, wetlands and migratory birds. Conclusion. The design of this game gives priority to the educational factors, promoting environmental conservation, without neglecting the entertainment component. A balance between them seems difficult to achieve in human-computer interaction application designs on which the focus is generally on fun, using sophisticated technological resources and aesthetic sense.<hr/>Escopo. Foi feito um trabalho interdisciplinar que utilizou a Teoria de solução de problemas inventivos (TRIZ) e o Análise cognitivo de tarefas (ACT) para orientar o desenho de um cenário de aprendizagem para um museu de ciências naturais. Metodologia. Participaram 23 pessoas: seis engenheiros de sistemas, um engenheiro industrial, um engenheiro eléctrico, psicólogas, um biólogo, uma bioquímica, um físico, um técnico museológico, um historiador, um guia de museu, um desenhador gráfico e seis estudantes de engenheira. O processo de análise foi feito em duas fases. Na primeira, foi analisado o componente técnico do problema usando TRIZ, na segunda, foi analisado o componente educativo utilizando o ACT. Resultados. A aplicação de TRIZ permitiu identificar que o cenário de aprendizagem devia ser divertido, durável, de fácil uso e integração do uso de novas tecnologias com fins educativos, e que devia implicar pouca assistência dos guias do museu. O ACT possibilitou entender que a função principal do cenário de aprendizagem era promover a compreensão de conceitos involucrados na relação entre pessoas, pantanais e aves migratórias. Para isto, foi desenhada a estrutura de um videojogo educativo. Conclusão. O desenho de este videojogo prioriza os componentes educativos, que promovem a conservação ambiental, sem descuidar o componente de entretenimento, equilíbrio que parece difícil de lograr em desenhos de aplicações de interação humano-computador, nos quais privilegia-se a diversão, o uso de recursos tecnológicos sofisticados e o sentido estético. <![CDATA[<b>The Relationship between Maladaptive Schemes, Cognitive Distortions and Symptoms of Pathological Gambling among Gamblers in Casinos</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200006&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. Identificar las relaciones existentes entre esquemas inadaptativos, distorsiones cognitivas y síntomas de ludopatía en 27 jugadores asiduos de casinos en la ciudad de Pereira. Método. Se empleó un enfoque cuantitativo con diseño correlacional, en el cual se aplicó el cuestionario de juego patológico de South Oaks (SOGS; Lesieur y Blume, 1987; validación española de Echeburúa, Báez, Fernández-Montalvo y Páez, 1994), el Young Schema Questionnaire Long Form - Second edition (validado en población colombiana por Castrillón et al., 2005) y el inventario de pensamientos automáticos (Ruiz y Luján, 1991) para la identificación de distorsiones cognitivas. Resultados. Se encontró que el 66% de los participantes cumplían con los criterios de ludopatía, siendo sus distorsiones cognitivas más frecuentes el filtraje, visión catastrófica, falacia de control, falacia de cambio, falacia del deber ser, falacia del tener razón y falacia de recompensa divina. Por su parte, los esquemas con mayor representación fueron desconfianza/abuso, vulnerabilidad al daño, derecho/grandiosidad e insuficiente autocontrol. Por otro lado, se hallaron correlaciones significativas entre síntomas de ludopatía y esquema de abandono (r = 0.40, p = 0.03), distorsiones en falacia de control (r = 0.63, p = 0.0), falacia del deber ser (r = 0.39, p = 0.04), y falacia del tener razón (r = 0.472, p = 0.01). Conclusión. Es posible establecer que la presencia de esquemas y distorsiones cognitivas en ludópatas se presenta de manera similar en jugadores asiduos, diferenciándose en el nivel de intensidad, lo cual evidencia mayor flexibilidad en los participantes que no alcanzan puntajes altos en síntomas de ludopatía.<hr/>Objective. To identify the relationships between maladaptive schemas, cognitive distortions and symptoms of pathological gambling in 27 regular casino players in the city of Pereira. Method. We employed a correlational design quantitative approach, in which the South Oaks Pathological Gambling (SOGS, Lesieur and Blume, 1987) questionnaire, the Spanish validation of Echeburúa, Baez, Fernández-Montalvo and Paez, 1994), the Young Schema Questionnaire Long Form - Second Edition (Colombian population validated by Castrillon et al., 2005) and the inventory of automatic thoughts (Ruiz and Luján, 1991), were used for identifying cognitive distortions. Results. It was found that 66% of the participants met the criteria for pathological gambling, the most frequent cognitive distortions being filtering, catastrophic vision, control fallacy, fallacy of change, 'must be' fallacy, 'being right' fallacy and divine reward. Meanwhile, schemes most represented were those of mistrust / abuse, vulnerability to harm, right/grandiosity and insufficient self-control. Furthermore, significant correlations were found between symptoms of pathological gambling and abandonment schema (r = 0.40, p = 0.03), fallacy distortion control (r = 0.63, p = 0.0) should (r = 0.39, p = 0.04), and being right (r = 0.472, p = .01). Conclusion. It is possible to establish that the presence of schemas and cognitive distortions in pathological gamblers is presented similarly in regular players, differing in the level of intensity, which shows greater flexibility in participants who do not achieve high scores on symptoms of pathological gambling.<hr/>Escopo. Identificar as relações existentes entre esquemas inadaptativos, distorções cognitivas e sintomas de adição ao jogo em 27 jogadores assíduos de casinos na cidade de Pereira. Metodologia. Foi empregado um enfoque quantitativo com desenho correlacional, no qual foi aplicado o questionário de jogo patológico de South Oaks (SOGS; Lesieur e Blume, 1987; validação espanhola de Echeburúa, Baéz, Fernández-Montalvo e Páez, 1994), o Young Schema Questionanaire Long Form- Second Edition (validado em população colombiana por Castrillón et al., 2005) e o inventário de pensamentos automáticas (Ruiz e Luján, 1991) para a identificação de distorções cognitivas. Resultados. Foi achado que o 66% dos participantes cumpriam com os critérios de adição ao jogo, sendo suas distorções cognitivas mais frequentes a filtragem, visão catastrófica, falácia de controle, falácia de mudança, falácia do dever ser, falácia do ter a razão e falácia de recompensa divina. Por sua parte, os esquemas com maior representação foram desconfiança/abuso, vulnerabilidade ao dano, direito/grandiosidade e insuficiente autocontrole. Por outro lado, foram achadas correlações significativas entre sintomas de adição ao jogo e esquema de abandono (r = 0.40, p = 0.03), distorções em falácia de controle (r = 0.472, p = 0.00) falácia do dever ser (r = 0.39, p = 0.04), e falácia de ter a razão (r = 0.472, p = 0.01). Conclusão. É possível estabelecer que a presença de esquemas e distorções cognitivas em adictos ao jogo presenta-se de jeito similar em jogadores assíduos, se diferençando no nível de intensidade, o qual evidencia maior flexibilidade nos participantes que não alcançaram contagem altas nos sintomas de adição ao jogo. <![CDATA[<b>Neuropsychological Evaluation of Social Cognition in Schizophrenia</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200007&lng=en&nrm=iso&tlng=en Objetivo. La cognición social se ha convertido en un constructo valioso para el estudio y comprensión de la naturaleza de la esquizofrenia, particularmente, para dar cuenta de las dificultades en el funcionamiento social, características del trastorno. Los términos utilizados para referirse a la cognición social, así como su definición y subdominios asociados varían ampliamente de un trabajo a otro, esto ha hecho de la evaluación del constructo una empresa especialmente difícil, ha limitado la comunicación en el campo científico de su área, así como la comparación directa de hallazgos entre estudios. Teniendo en cuenta esta situación, se realiza una revisión sistemática de la literatura sobre cognición social en la esquizofrenia, con el fin de definir el constructo, identificar los principales dominios y subdominios asociados, sus niveles de complejidad e instrumentos más utilizados en la evaluación. Método. Para ello, se revisaron las bases de datos electrónicas ISI Web of Knowledge, Medline, CSIC, PsycINFO y Academic Search Complete, buscando los términos social cognition, schizophrenia, psychosis, cognición social, esquizofrenia y psicosis, por separado, sin restricción de campo, sin límite temporal y limitada a los idiomas inglés y español. Resultados. Una vez identificados sus subdominios, se identifican y describen sus niveles de complejidad, y los instrumentos más utilizados para su evaluación. Conclusión. Finalmente, se concluye con una propuesta integradora de los aspectos que se deben tener en cuenta para la evaluación neuropsicológica de la cognición social en la esquizofrenia.<hr/>Objective. Social cognition has become a valuable construct for the study and understanding of the nature of schizophrenia, in particular to account for the difficulties in the social functioning characteristics of the disorder. The terms used to refer to the social cognition, its definition and associated subdomains vary widely from one scientific paper to another. This has made the construct assessment an especially difficult endeavor, which has limited communication in the scientific field of its area and the direct comparison of findings across studies. Given this situation, a systematic review of the literature is made in this paper on social cognition in schizophrenia in order to define the construct, identify the main domains and subdomains, levels of complexity and instruments most used in the assessment. Method. First, we reviewed the electronic data bases ISI Web of Knowledge, Medline, CSIC, PsycINFO and Academic Search Complete, seeking the terms social cognition schizophrenia, and psychosis, separately, without field restriction, time limit, and limited to the English and Spanish languages. Results. Having identified the subdomains, their levels of complexity are determined and described, as well as the instruments most used for evaluation. Conclusion. Finally, an integrative proposal is presented of the aspects that should be taken into account for the neuropsychological assessment of social cognition in schizophrenia.<hr/>Escopo. A cognição social tem se convertido num constructo valioso para o estudo e compreensão da natureza da esquizofrenia, particularmente, para dar conta das dificuldades no funcionamento social característica do transtorno. Os termos utilizados para se referir a cognição social assim como sua definição e subdomínios associados variam amplamente de u m trabalho a outro, isto tem feito da avaliação do constructo uma empresa difícil, tem limitado a comunicação no campo científico de sua área assim como a comparação direta de descobrimentos entre estudos. Levando isto a conta, foi realizada uma revisão sistemática da literatura sobre cognição social na esquizofrenia com o fim de definir o constructo, identificar os principais domínios e subdomínios associados, seus níveis de complexidade e instrumentos mais utilizados na avaliação. Metodologia. Para isto, foram revisadas as bases de dados eletrônicas ISI Web of Knowledge, Medline, CSIC, PsycINFO e Academic Search Complete, procurando os términos Social cognition, schizophrenia, psychosis, cognición social, esquizofrenia e psicosis, separadamente, sem restrição de campo, sem limite temporal e limitada nas línguas inglesa e espanhola. Resultados. Uma vez identificados seus domínios, foram identificados e descritos o níveis de complexidade e os instrumentos mais utilizados para sua avaliação. Conclusão. Finalmente, conclui-se com uma proposta de integração dos aspetos que tem que ser levados a conta para a avaliação neuropsicológica da cognição social na esquizofrenia. <![CDATA[<b>Learning History and Building Identity at School</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200008&lng=en&nrm=iso&tlng=en La pregunta que orienta este artículo teórico es: ¿para qué se aprende historia en la escuela colombiana? Esto se refiere a que los estudiantes aprenden historia para desarrollar conocimientos abstractos y habilidades útiles en un contexto y/o para transformar sus formas de ser en la participación dentro de la comunidad académica. A esta discusión subyace el debate teórico sobre la inconmensurabilidad del aprendizaje entre la teoría cognitiva y sociocultural, el cual ha sido trasladado hacia el debate sobre la inconmensurabilidad que subyace a las metas del aprendizaje formuladas por la política pública colombiana con respecto al aprendizaje de la historia escolar. Se argumenta la inconmensurabilidad sobre qué se aprende en la historia (i.e. hábitos intelectuales vs. habilidades cognitivas) y qué cambia durante el aprendizaje de la historia (i.e. participación en el contexto del trabajo vs. formas de solución de problemas), y la conmensurabilidad en la identidad nacional como el fin de la enseñanza de la historia en la escuela. Se propone circunscribir el aprendizaje y la identidad como coextensivos de la participación y redefinir la noción de competencia como una dimensión de la práctica social, esto como una vía para buscar conmensurabilidad en la concepción de aprendizaje que subyace a la política pública. Se concluye que aprender historia involucra cambios en conocimientos y habilidades cognitivas, pero no se agota en ellos; aprender historia transforma las formas de ser de los estudiantes en la participación ciudadana en su comunidad académica.<hr/>This theoretical paper discusses the reasons why students learn history in school. The question is addressed of whether they learn history to acquire knowledge and skills which are useful in context, and/or learn it to transform their behavior within the academic community. This discussion is underpinned by the theoretical debate on the incommensurability between cognitive learning theory and the socio-cultural perspective, which has given way to the debate on incommensurability which underlies the learning goals for history designed by Colombian public policy. Incommensurability is argued in three ways: what is learned in history (i.e. intellectual habits vs. cognitive skills); what changes during the learning of history (i.e. participation in work contexts vs. solving problems); and commensurability related to the construction of national identity as the goal of teaching history in schools. The proposal here is to deal exclusively with learning and identity as coextensive elements in participation, and re-define the notion of competency as a dimension of social practice as a way to seek commensurability in the conception of learning which underpins public policy. The resulting conclusion is that learning history involves changes in knowledge and cognitive skills, but is not limited to these; learning history transforms students' participation as citizens in their academic community.<hr/>O questionamento que orienta este artigo teórico é: para que aprender história na escola colombiana? Isto refere-se a que os estudantes aprendem história para desenvolver conhecimentos abstratos e habilidades úteis num contexto e/ou para transformar suas formas de ser a participação dentro da comunidade acadêmica. A esta discussão subjaz o debate teórico sobre a incomensurabilidade da aprendizagem entre a teoria cognitiva e sociocultural, o qual tem sido trasladado ao debate incomensurabilidade que subjaz aos escopos da aprendizagem formulados pela política pública colombiana respeito ao ensino da história escolar. Argumenta-se a incomensurabilidade com respeito a que se aprende na história (hábitos intelectuais vs. habilidades cognitivas) e que muda durante a aprendizagem da história (participação no contexto do trabalho vs. formas de solução de problemas), e a comensurabilidade na identidade nacional como o fim do ensino da história na escola. Propõe-se circunscrever a aprendizagem e a identidade como coextensivos da participação e redefinir a noção de competência como uma dimensão da prática social, isto como uma via para procurar comensurabilidade na conceição da aprendizagem que subjaz da política pública. O trabalho conclui que aprender história involucra mudanças em conhecimentos e habilidades cognitivas, mas não termina em eles. Aprender história transforma as formas de ser dos estudantes na participação da cidadania em sua comunidade acadêmica. <![CDATA[<b>Sorte, liberdade e responsabilidade</b>: <b>aportes para uma prática psicológica</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200009&lng=en&nrm=iso&tlng=en Este artículo propone una mirada sobre la responsabilidad partiendo de los conceptos de azar y libertad, los cuales se consideran básicos para sostener que el sujeto tiene la posibilidad de elegir, a pesar de sus determinaciones. En este sentido, lo azaroso, entendido como el comportamiento impredecible de ciertos eventos, dada su falta de regularidad, se interrelaciona con aspectos determinados y otros aleatorios. Por su parte, la libertad es posibilidad de elegir. La responsabilidad, entendida como una consecuencia del azar, y la libertad se define como "la respuesta acorde con el propio ser" (Ramírez, 2012, p. 45). Con base en lo anterior, la psicología, en cualquiera de sus campos, puede generar efectos de responsabilización en el sujeto, por sí mismo y por el entorno, teniendo en cuenta las respuestas que puede dar un ser humano en una situación elemental, primaria o secundaria. Dentro de este contexto, cabe resaltar la respuesta secundaria que puede ofrecer una persona, en la medida en que ésta caracteriza su responsabilidad ética, la cual puede ser promovida por la práctica psicológica basada en una actitud analítica.<hr/>This article offers a look at responsibility from the concepts of fortuity and freedom, which we consider fundamental in the argument that a subject has the option to choose despite his determinations. Fortuitous is understood as unpredictable behavior of certain events, given their lack of regularity. We believe that any situation is driven by both, deterministic and random influences. Meanwhile freedom is possibility of choice. Responsibility is assumed to be a consequence of fortuity and freedom, defined as "the response that fits the self-being" (Ramírez, 2012, p. 45). As a consequence, we suggest that psychology, in any of its fields, may create effects of accountability on the subject, by the subject itself and by its environment, considering the ways in which a human being may respond in a given situation: elementary, primary or secondary. It should be mentioned that the secondary response characterizes ethical responsibility, promoted by psychological practice based on an analytical attitude.<hr/>Este artigo propõe uma visão sobre a responsabilidade partindo dos conceitos de sorte e liberdade, os quais são considerados básicos para manter a ideia de que o sujeito tem a possibilidade de eleição, embora tenha suas determinações. Nese sentido, a sorte entendida como o comportamento imprevisível de certos eventos, dada sua falta de regularidade, está interrelacionado com aspetos determinados e outros aleatórios. Por sua parte, a liberdade é possibilidade de eleição. A responsabilidade, entendida como uma consequência da sorte e a liberdade, é definida como "a resposta acorde com o próprio ser" (Ramírez, 2012, p.45). Com base no anterior, a psicologia, em qualquer um dos seus campos, pode gerar efeitos de responsabilidade no sujeito, por sim mesmo e pelo entorno, levando a conta as respostas que pode dar um ser humano em situação elementar, primária ou secundária. Neste contexto, é possível ressaltar a resposta secundária que pode oferecer uma pessoa, na medida que esta caracteriza sua responsabilidade ética, a qual pode ser promovida pela prática psicológica baseada numa atitude analítica. <![CDATA[<b>An Approach on to the Psychosexual Development from the Freudian Metapsychology Perspective</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200010&lng=en&nrm=iso&tlng=en Este trabajo es una reflexión y revisión teórica sobre la concepción del desarrollo psicosexual desde la perspectiva psicoanalítica particular de la metapsicología freudiana, a la cual se integran algunos desarrollos propuestos por Arcila Arango. En este sentido, el presente artículo tiene como objetivo principal describir de manera sintética tanto el concepto de desarrollo psicosexual, desde el Psicoanálisis freudiano, como los elementos fundamentales de dicho proceso, incluidas las vicisitudes inevitables de la represión, para finalizar con la presentación de un acercamiento al Psicoanálisis freudiano como intervención para destrabar el desarrollo y avanzar hacia la sexualidad genital adulta. También, se plantea la posibilidad de observar los efectos de intervenciones psicoterapéuticas a través de cuatro elementos claves que se desarrollan en la sexualidad humana. Esta tarea, a su vez acoge un interés fundamental por evidenciar que, si bien existe una magnitud respetable de investigaciones en torno al concepto de desarrollo psicosexual, existen del mismo modo muy pocas destinadas a evidenciar descriptivamente el concepto de desarrollo psicosexual desde el paradigma científico que propone el sistema freudiano.<hr/>This paper is a review and theoretical reflection of the conception of psychosexual development from a personal psychoanalytical perspective that is Freudian metapsychology, which also includes some developments proposed by Arcila Arango. It synthesizes and describes psychosexual development from the viewpoint of Freudian psychoanalysis, such as the fundamental elements of the process, including the inevitable vicissitudes of repression, finishing with the presentation of an approach to Freudian psychoanalysis as an intervention for 'unlocking' development and moving towards adult genital sexuality. Also proposed is the possibility of observing the effects of psychotherapeutic interventions by means of four key elements that occur in human sexuality. At the same time this work covers a fundamental interest by showing that, although there is a considerable amount of research into psychosexual development, there is very little that gives a descriptive account of the concept of psychosexual development from the very heart of what the Freudian system proposes.<hr/>Este trabalho é uma reflexão e revisão teórica sobre a conceição do desenvolvimento psicossexual desde a perspectiva psicanalítica particular da metapsicologia freudiana, na que se integram alguns desenvolvimento propostos por Arcila Arango. Neste sentido, o presente artigo tem como escopo principal descrever de jeito sintético tanto no conceito do desenvolvimento psicossexual, desde o psicanálise freudiana, como os elementos fundamentais de dito processo, incluídas as vicissitudes inevitáveis da repressão, para finalizar com a apresentação de uma aproximação a psicanálise freudiana como intervenção para destravar o desenvolvimento e avançar para a sexualidade genital adulta. Também, foi planteada a possibilidade de observar os efeitos de intervenções psicoterapêuticas com quatro elementos chaves que foram desenvolvidos na sexualidade humana. Esta tarefa, a sua vez, tem um interesse fundamental por evidenciar que, bem existe uma magnitude respeitável de pesquisas sobre o conceito de desenvolvimento psicossexual, existem do mesmo modo muitas poucas destinada a evidenciar descritivamente o conceito de desenvolvimento psicossexual desde o paradigma científico que propõe o sistema freudiano. <![CDATA[<b>Sexual Violence and Empathy</b>: <b>Dance in Therapeutic Contexts</b>]]> http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-89612013000200011&lng=en&nrm=iso&tlng=en El presente artículo tiene como objetivo revisar los temas de violencia sexual, empatia y danza como herramientas terapéuticas en Colombia. Con la intención de asegurar que el material bibliográfico fuese seleccionado por su consistencia y afinidad teórica en estos temas, se revisaron bases de datos como Proquest, Sage, Scielo, PsycINFO, Redalyc, así como las bases de datos de diferentes universidades. Tras haber realizado esta revisión, se encontraron aproximadamente un total de 700 documentos (artículos, libros, capítulos de libros), de los que se seleccionaron 60 referencias, de las cuales 40 fueron artículos de investigación relacionados con el tema. La revisión de este material permitió observar que las terapias corporales son: (a) modalidades que trabajan con poblaciones de edades y diagnósticos variados, entre éstas, suelen trabajar con mujeres y adolescentes sobrevivientes de violencia sexual; (b) la intensidad en tiempo y frecuencia de las intervenciones varía según el encuadre de los tratamientos; y (c) las técnicas utilizadas son puestas en marcha de acuerdo con el punto de partida epistemológico, el enfoque teórico - práctico del terapeuta y las necesidades del sujeto. Respecto al tema de la violencia sexual contra las mujeres, se concluye que es una problemática silenciada, que deja graves secuelas en la salud física y psicológica de las sobrevivientes. Sus efectos se focalizan, entre otros, en la incapacidad de establecer relaciones estables y vínculos empáticos. Las terapias corporales funcionan como herramienta estimuladora de la empatía tanto en ésta como en otras poblaciones.<hr/>The purpose of this article is to review issues of sexual violence in Colombia, focusing on empathy and dance as a therapeutic tool. The bibliographical material was selected for its consistency and theoretical affinity with these subjects. We examined the Proquest, Sage, Scielo, PsycINFO, and Redalyc databases, together with databases from universities, and found a total of approximately 700 articles, books, book chapters. 60 of these were selected, and of these, 40 references are research papers pertaining to the matter. Review of the material led to the observation that body therapies are: (a) modalities that work with populations of varied ages and diagnoses, among them women and adolescent survivors of sexual violence; also (b) that the intensity in time and frequency of interventions varies by framing treatments, and that; (c) the techniques used are implemented according to the starting point, epistemological, theoretical and practical approach of the therapist, and the needs of the subject. Regarding the issue of sexual violence against women, it is concluded that this is a problem which has been silenced, and has serious consequences for the physical and psychological health of the survivors. Its effects are focused, among others, on the inability to establish stable and empathic links. Body therapies work as empathy stimulating tools with these and other populations.<hr/>O presente artigo tem como escopo revisar os temas de violência sexual, empatia e dança como ferramentas terapêuticas na Colômbia. Com a intenção de assegurar que o material bibliográfico fosse selecionado por sua consistência e afinidade teórica nestes temas, foram revisados bases de dados como Proquest, Sage, Scielo, PsycINFO, Redalyc, assim como as bases de dados de diferentes universidades. Depois de ter feito esta revisão foi achados aproximadamente um total de 700 documentos (artigos, livros, capítulos de livros), dos que foram selecionados 60 referencias, das quais 40 foram artigos de pesquisa relacionados com o tema. A revisão deste material permitiu observar que as terapias corporais são: a) modalidades que trabalham com populações de idades e diagnósticos variados, entre estas, geralmente trabalham com mulheres e adolescentes sobreviventes de violência sexual; b) a intensidade no tempo e frequência das intervenções varia segundo o enquadre dos tratamentos; e c) a técnicas utilizadas são aplicadas de acordo ao ponto de partida epistemológico, o enfoque teórico-prático do terapeuta e as necessidades do sujeito. Respeito ao tema da violência sexual contra as mulheres, conclui-se que é um problema silenciado, que deixa graves sequelas na saúde física e psicológica das sobreviventes. Seus efeitos estão focalizados, entre outros, na incapacidade de estabelecer relações estáveis e vínculos empáticos. As terapias corporais funcionam como ferramenta estimuladora da empatia tanto nesta como em outras populações.